Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, τύπου 2 και διατροφή. Ενημερώσου!

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 και Διατροφή

• Οι υδατάνθρακες στη διατροφή του διαβητικού

• Γλυκαντικά, φυτικές ίνες και συστατικά τροφίμων

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Εμφανίζεται είτε όταν το πάγκρεας αδυνατεί να παράξει επαρκή ποσότητα ινσουλίνης, η οποία βοηθά στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, είτε όταν ο οργανισμός δεν μπορεί να αξιοποιήσει αποτελεσματικά την ινσουλίνη που παράγει.

Η διατροφή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη ρύθμιση του σακχάρου των ατόμων με διαβήτη σε συνδυασμό με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και την άσκηση. Σύμφωνα με τις σύγχρονες συστάσεις, το άτομο με διαβήτη μπορεί να καταναλώσει μεγάλο εύρος τροφών μέσα στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής, την οποία άλλωστε στην πραγματικότητα θα πρέπει να ακολουθούν όλοι, ανεξάρτητα από το εάν έχουν ή όχι διαβήτη.

Η γνώση των ισοδυνάμων των υδατανθράκων της τροφής αλλά και των θερμίδων που έχουν τα διάφορα τρόφιμα βοηθά τόσο στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου όσο και στην επιτυχή απώλεια βάρους χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα της ζωής του ατόμου. Σε κάθε περίπτωση, η απαιτούμενη καθοδήγηση και υποστήριξη τροποποίησης του τρόπου ζωής του ατόμου απαιτεί ομαδική προσπάθεια και στενή συνεργασία ασθενή και διαιτολόγου.

Πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα Σακχαρώδη Διαβήτη

Παγκοσμίως οι άνθρωποι που έχουν διαγνωσθεί με σακχαρώδη διαβήτη υπολογίζονται σε 463 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός αυτός εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 700 εκατομμύρια το 2045, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία (2019). Στη χώρα μας, το 2017 τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ανέρχονταν σε περίπου 720.000, ενώ η συντριπτική πλειονότητα αυτών, περίπου 694.000, έχουν διαγνωσθεί με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.2

Που αποσκοπεί η θεραπεία στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη;

Ο στόχος της θεραπείας στα άτομα με ΣΔ είναι να διατηρούνται τα επίπεδα του σακχάρου αίματος όσο το δυνατόν πλησιέστερα στα φυσιολογικά, αποφεύγοντας τις οξείες επιπλοκές της νόσου, όπως την υπογλυκαιμία ή την κετοξέωση καθώς και τις χρόνιες επιπλοκές, δηλαδή τη μικροαγγειοπάθεια (νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια, νευροπάθεια) και τη μακροαγγειοπάθεια (στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικά επεισόδια και περιφερική αρτηριακή νόσος) διατηρώντας παράλληλα μία καλή ποιότητα ζωής.  Κρίσιμη είναι και η επίτευξη ή διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους.

Ποια είναι τα συστατικά των τροφίμων;

Οι υδατάνθρακες είναι συστατικό της τροφής που αποτελείται από ένα ή περισσότερα μόρια σακχάρου και είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την αύξηση του σακχάρου μετά το γεύμα. Βρίσκονται στο ψωμί και τις αμυλούχες τροφές, τα όσπρια, τα ζυμαρικά,το ρύζι, τις πατάτες, τα φρούτα, τη ζάχαρη, το γάλα, τα γλυκά, τα σιρόπια, τις μαρμελάδες. Ένα γραμμάριο υδατανθράκων παρέχει 4 θερμίδες.

Στις πρωτεΐνες εντάσσεται το κρέας, το ψάρι, τα μαλάκια, τα οστρακοειδή, το κοτόπουλο, τα λουκάνικα, τα αυγά, το τυρί. Πρωτεΐνες υπάρχουν ακόμα στα φασόλια, τον αρακά και τις φακές. Τα αμυλώδη τρόφιμα και τα λαχανικά έχουν επίσης μικρή ποσότητα πρωτεΐνης. Ένα γραμμάριο πρωτεΐνης δίνει 4 θερμίδες.

Στα λίπη ανήκουν το ελαιόλαδο, οι ελιές, το βούτυρο, τα σπορέλαια, οι μαργαρίνες, οι ξηροί καρποί. Λίπος υπάρχει επίσης στο κρέας, το ψάρι, τα πουλερικά, τα λουκάνικα, τα γαλακτοκομικά (όταν δεν είναι αποβουτυρωμένα) καθώς και σε όλα τα προϊόντα που παρασκευάζονται από βούτυρο, ελαιόλαδο ή μαργαρίνη. Ένα γραμμάριο λίπους παρέχει 9 θερμίδες.

Υδατάνθρακες και Σακχαρώδης Διαβήτης

Η πρόσληψη υδατανθράκων θα πρέπει να δίνει έμφαση σε πηγές υδατανθράκων με υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά ολικής αλέσεως, καθώς και γαλακτοκομικά προϊόντα.

Για άτομα με διαβήτη τύπου 1 και για άτομα με διαβήτη τύπου 2 που έχουν συνταγογραφηθεί ένα ευέλικτο πρόγραμμα θεραπείας με ινσουλίνη, συνιστάται η εκπαίδευση σχετικά με τη χρήση της μέτρησης υδατανθράκων και σε ορισμένες περιπτώσεις πώς να λαμβάνεται υπόψη η περιεκτικότητα σε λιπαρά και πρωτεΐνες για τον προσδιορισμό της δόσης ινσουλίνης κατά το γεύμα για τη βελτίωση της γλυκαιμίας έλεγχος.

Συνιστάται στα άτομα με διαβήτη και σε άτομα που κινδυνεύουν να αναπτύξουν να αποφεύγουν τα ποτά με ζάχαρη (συμπεριλαμβανομένων των χυμών φρούτων) προκειμένου να ελέγξουν τη γλυκαιμία και το βάρος τους και να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων και λιπώδους ήπατος. Επίσης συνίσταται να ελαχιστοποιήσουν την κατανάλωση τροφίμων με προσθήκη ζάχαρης καθώς η κατανάλωση τους συσχετίζεται με τον εκτοπισμό πιο υγιεινών, πιο πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά τροφίμων.

Ø  <<Θρεπτικά>> γλυκαντικά

Η σακχαρόζη, επίσης γνωστή ως «επιτραπέζια ζάχαρη», είναι ένας δισακχαρίτης που αποτελείται από ένα μόριο γλυκόζης και μία φρουκτόζη και παρέχει 4 kcal/γρ. Τα διαθέσιμα στοιχεία από κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η διατροφική σακχαρόζη δεν έχει μεγαλύτερη επίδραση στη γλυκαιμία από τις ισοδύναμες θερμιδικές ποσότητες αμύλου.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η υπερβολική πρόσληψη ενέργειας από θρεπτικά γλυκαντικά ή τρόφιμα και ποτά που περιέχουν υψηλές ποσότητες θρεπτικών γλυκαντικών θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς παρέχουν «κενές» θερμίδες και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους.

Ø  Κατανάλωση φρουκτόζης

Η φρουκτόζη είναι ένας κοινός φυσικός μονοσακχαρίτης που απαντάται σε φρούτα, μερικά λαχανικά και μέλι. Το σιρόπι καλαμποκιού με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη έχει υψηλή περιεκτικότητα σε μεταποιημένη φρουκτόζη και χρησιμοποιείται άφθονα σε μεταποιημένα τρόφιμα ως λιγότερο δαπανηρή εναλλακτική λύση έναντι της σακχαρόζης.

Η φρουκτόζη που καταναλώνεται ως «ελεύθερη φρουκτόζη» δηλαδή, απαντάται φυσικά σε τρόφιμα όπως τα φρούτα, που περιέχουν επίσης φυτικές ίνες μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο σε σύγκριση με την ισοθερμιδική λήψη σακχαρόζης ή αμύλου και η ελεύθερη φρουκτόζη δεν είναι πιθανό να έχει επιβλαβείς επιδράσεις στα τριγλυκερίδια εφόσον η πρόσληψη δεν είναι υπερβολική (12% ενέργεια).

Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να περιορίσουν ή να αποφύγουν τη λήψη ποτών με ζάχαρη (SSBs) (από οποιοδήποτε γλυκαντικό, συμπεριλαμβανομένου του σιροπιού καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη και της σακχαρόζης) για να μειώσουν τον κίνδυνο αύξησης βάρους και επιδείνωσης του προφίλ καρδιακού μεταβολισμού.

Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση 18 ελεγχόμενων δοκιμών σίτισης σε άτομα με διαβήτη συνέκρινε την επίδραση της φρουκτόζης με άλλες πηγές υδατανθράκων στον γλυκαιμικό έλεγχο. Η ανάλυση διαπίστωσε ότι μια ισοθερμιδική ανταλλαγή φρουκτόζης για υδατάνθρακες δεν επηρέασε σημαντικά τη γλυκόζη νηστείας ή την ινσουλίνη και μείωσε τις γλυκοποιημένες πρωτεΐνες του αίματος σε αυτές τις δοκιμές διάρκειας μικρότερης των 12 εβδομάδων.

Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κατανάλωση υψηλών ποσοτήτων ποτών που περιέχουν φρουκτόζη μπορεί να έχει ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις στην επιλεκτική εναπόθεση εκτοπικού και σπλαχνικού λίπους, στον μεταβολισμό των λιπιδίων, στην αρτηριακή πίεση και στην ευαισθησία στην ινσουλίνη σε σύγκριση με τα  ποτά πλούσια σε γλυκόζη. Έτσι, οι συστάσεις σχετικά με τη βέλτιστη ποσότητα διατροφικής φρουκτόζης παραμένουν αμφιλεγόμενες λόγω πιθανών μεταβολικών συνεπειών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω αντίσταση στην ινσουλίνη και την παχυσαρκία.

• Μη θρεπτικά γλυκαντικά
  Τα μη θρεπτικά γλυκαντικά παρέχουν ασήμαντες ποσότητες ενέργειας και προκαλούν μια γλυκιά αίσθηση χωρίς αύξηση της συγκέντρωσης γλυκόζης στο αίμα ή ινσουλίνης.

Ø  Πολυόλες

Οι πολυόλες είναι υδρογονωμένοι μονοσακχαρίτες και περιλαμβάνουν σάκχαρα όπως σορβιτόλη, μαννιτόλη, ερυθριτόλη, ξυλιτόλη και ϋ-ταγκατόζη καθώς και τους υδρογονωμένους δισακχαρίτες ισομάλτη, μαλτιτόλη, λακτιτόλη και τρεαλόζη.

Οι πολυόλες χρησιμοποιούνται ως γλυκαντικά και διογκωτικά και χαρακτηρίζονται GRAS από το FDA. Οι πολυόλες απορροφώνται μόνο εν μέρει από το λεπτό έντερο, επιτρέποντας τον ισχυρισμό μειωμένης ενέργειας ανά γραμμάριο. Οι πολυόλες περιέχουν, κατά μέσο όρο, 2 kcal/γρ. Μελέτες ατόμων με και χωρίς διαβήτη έδειξαν ότι οι πολυόλες προκαλούν λιγότερη απόκριση γλυκόζης μετά τη χορήγηση συγκριτικά με τη σακχαρόζη ή τη γλυκόζη.

Ωστόσο, οι πολυόλες μπορούν να προκαλέσουν διάρροια σε ποσότητα ≥20 γραμμάρια, ειδικά σε παιδιά. Αν και μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε πολυόλες θα μπορούσε να μειώσει τη συνολική πρόσληψη ενέργειας ή να προσφέρει μακροπρόθεσμη βελτίωση στον έλεγχο της γλυκόζης στον διαβήτη, τέτοιες μελέτες δεν έχουν ακόμη διεξαχθεί.

Ø  Φυτικές ίνες

Οι ασθενείς με ΣΔ πρέπει να καταναλώνουν 20-35 γρ ινών από ωμά λαχανικά και μη επεξεργασμένους κόκκους (ή περίπου 14 g ινών ανά 1.000 kcal) την ημέρα. Η ίδια σύσταση ισχύει και για τον γενικό πληθυσμό.

Η διαιτητική ίνα ορίζεται ως ο υδατάνθρακας και η λιγνίνη που βρίσκονται σε φυτά που δεν χωνεύονται από το στομάχι ή δεν απορροφώνται στο γαστρεντερικό σωλήνα. Η λειτουργική ίνα είναι το τμήμα της ίνας που αποδίδει ευεργετικά φυσιολογικά αποτελέσματα στον άνθρωπο. Η συνολική ίνα είναι το άθροισμα τόσο των διαιτητικών όσο και των λειτουργικών ινών.

Η πρόσληψη διαιτητικών ινών σχετίζεται με χαμηλότερη θνησιμότητα όλων των αιτιών σε άτομα με διαβήτη. Ένα γεύμα πλούσιο σε φυτικές ίνες επεξεργάζεται πιο αργά, το οποίο προάγει τον κορεσμό, μπορεί να είναι λιγότερο θερμιδικό και χαμηλότερο σε πρόσθετα σάκχαρα, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας και επίσης να αποτρέψουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2 και καρκίνου του παχέος εντέρου.

Τα συμπληρώματα ινών και τα καθαρτικά χρησιμοποιούνται συχνά ως πρόσθετες πηγές διαιτητικών ινών, αλλά επειδή λίγα συμπληρώματα ινών έχουν μελετηθεί για φυσιολογική αποτελεσματικότητα, η καλύτερη συμβουλή είναι να καταναλώνετε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες.

Όπως και με τον γενικό πληθυσμό, τα άτομα με διαβήτη θα πρέπει να καταναλώνουν ως επί το πλείστον δημητριακά ολικής. Οι πηγές υδατανθράκων που περιέχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες (> 5g / μερίδα) περιλαμβάνουν όσπρια, ψωμιά ολικής αλέσεως και δημητριακά, ολόκληρα φρούτα και λαχανικά και πρέπει να συμπεριλαμβάνονται ως μέρος της καθημερινής πρόσληψης υδατανθράκων.

Ο στόχος των 25γρ ή μεγαλύτερη της ημερήσιας πρόσληψης ινών μπορεί να είναι δύσκολο να επιτευχθεί για ορισμένα άτομα, καθώς μεγάλες ποσότητες ινών μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στο γαστρεντερικό περιβάλλον, όπως φούσκωμα και αέριο. Εάν το άτομο δεν έχει συνηθίσει τις μεγαλύτερες ποσότητες ινών στη διατροφή του, θα πρέπει να προστεθεί αργά.