Παχυσαρκία: η κρίσιμη στιγμή να επενδύσω στη διατροφή

Η παχυσαρκία είναι αδιαμφισβήτητα μία από τις συχνότερα εμφανιζόμενες ασθένειες. Πλέον αναγνωρίζεται ως χρόνια ασθένεια και αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση αρκετών μη μεταδοτικών ασθενειών όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Έχει ευρείες ψυχοκοινωνικές διαστάσεις. Ορίζεται ως ένα πλαίσιο προβλημάτων που αφορούν πολλούς τομείς της ζωής του ανθρώπου. Το 2016 to 39% των ενηλίκων παγκοσμίων ήταν υπέρβαροι ενώ το 13% ήταν παχύσαρκοι. Μπορεί να προληφθεί η παχυσαρκία; Ασφαλώς! Μπορεί να αντιμετωπιστεί; Ασφαλώς! Ας την γνωρίσουμε καλύτερα για να την αντιμετωπίσουμε.

Ορισμός παχυσαρκίας

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, παχυσαρκία ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία το άτομο έχει ποσοστό σωματικού λίπους πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα, έχοντας δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του.

Πως οδηγούμαι στην παχυσαρκία;

Για να προκληθεί παχυσαρκία, δηλαδή για αυξηθούν οι ενεργειακές αποθήκες του σώματος, το σωματικό λίπος, θα πρέπει το άτομο για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα να έχει θετικό ισοζύγιο ενέργειας. Το ισοζύγιο ενέργειας είναι η ισορροπία μεταξύ ενεργειακής πρόσληψης και ενεργειακής κατανάλωσης. Στο θετικό ισοζύγιο ενέργειας, η ενεργειακή πρόσληψη είναι μεγαλύτερη από την ενεργειακή κατανάλωση. Στους παχύσαρκους, το υπερβάλλον σωματικό βάρος αποτελείται περίπου κατά 75% από λίπος και κατά 25% άλιπη μάζα, ενώ η άλιπη μάζα αποτελείται κατά 75% από νερό και 25% από πρωτείνες. Η παχυσαρκία προκύπτει από αύξηση του μεγέθους των λιποκυττάρων, του αριθμού τους ή και συνδυασμό αυτών. Με την απώλεια βάρους τα λιποκύτταρα μικραίνουν σε μέγεθος αλλά όχι σε αριθμό.

Αιτιολογία παχυσαρκίας

Στην αιτιολογία της παχυσαρκίας  μπορούν να συμπεριληφθούν γενετικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες. Οι τροφικές επιλογές, οι ψυχολογικοί παράγοντες, διάφορα σύνδρομα όπως το Prader – Willi, οι φαρμακευτικές αγωγές, οι διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος, το γονίδιο της λεπτίνης και η γενετική προδιάθεση είναι παράγοντες που τα τελευταία χρόνια έχουν ερευνηθεί και συσχετιστεί άλλοι περισσότερο και άλλοι καθόλου  με την εμφάνιση παχυσαρκίας.

Παθήσεις συνδεόμενες με την παχυσαρκία

Στην παχυσαρκία, το μέρος του σώματος όπου εντοπίζεται η συσσώρευση λίπους ως επί το πλείστον οδηγεί στις αντίστοιχες οργανικές διαταραχές. Η γενικευμένη συσσώρευση λίπους στο σώμα επιφέρει αλλαγές στο συνολικό όγκο αίματος και την καρδιακή λειτουργία, ενώ η συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή χώρα επηρεάζει την αναπνευστική λειτουργία και αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη υπέρτασης, υψηλών επιπέδων ινσουλίνης, ινσουλινοαντοχής, σακχαρώδη διαβήτη και υπερλιπιδαιμίας. Επιγραμματικά να αναφέρουμε:

• Μεταβολικό σύνδρομο
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Αρκετούς τύπους καρκίνου
• Καρδιαγγειακά
• Αναπνευστικά προβλήματα
• Ενδοκρινικές διαταραχές
• Οστεοαρθρίτιδα
• Ουρική αρθρίτιδα
• Προβλήματα χοληδόχου κύστης
• Ψυχιατρικές διαταραχές

Διατροφικά σχήματα αντιμετώπισης παχυσαρκίας

Τα τελευταία χρόνια έχουν μελετηθεί και εξακολουθούν να μελετώνται διάφορα διαιτητικά πρωτόκολλα τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Μεταξύ αυτών είναι:

• Δίαιτα πολύ χαμηλών θερμίδων (800Kcal/day). Συνήθως εφαρμόζεται 8-16 εβδομάδες, εξασφαλίζοντας τουλάχιστον 50γρ πρωτείνης την ημέρα υψηλής βιολογικής αξίας, μικρή ποσότητα υδατανθράκων και τα απαραίτητα λιπαρά οξέα. Απευθύνονται κυρίως σε ασθενείς με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) > 30 kg/m² λόγω της γρήγορης απώλειας βάρους που μπορούν να επιφέρουν, ωστόσο συνοδεύονται και από αρκετές παρενέργειες γι αυτό πριν την συνταγογράφησή τους θα πρέπει να γίνεται αυστηρός εργαστηριακός έλεγχος της κατάστασης του ασθενή. Δεν πραγματοποιείται χωρίς αυστηρή παρακολούθηση του διαιτολόγου.
• Δίαιτα λίγων θερμίδων (1000-1500Kcal/day). Επικρατέστερο πρωτόκολλο είναι η δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτείνη και χαμηλών υδατανθράκων < 100γρ, το οποίο όμως λόγω της πολύ χαμηλής κατανάλωσης φρούτων, δημητριακών, οσπρίων και γαλακτοκομικών προιόντων, ενοχοποιείται για αυξημένο κίνδυνο έλλειψης βιταμινών,ανόργανων στοιχείων, προβλήματα στο κυκλοφορικό, στα οστά και στη λειτουργία ήπατος και νεφρών.

Τα παραπάνω διατροφικά σχήματα περιλαμβάνουν κατανάλωση περιορισμένου αριθμού τροφίμων, συνεπώς πέραν της σύστασης σώματος πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να αξιολογείται και η γενικότερη διατροφική κατάσταση του ατόμου.

Ολιστική αντιμετώπιση παχυσαρκίας

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αιτιολογία της παχυσαρκίας είναι πολυπαραγοντική. Η λύση του προβλήματος δεν θα μπορούσε να είναι απλά μία, εύκολη και γρήγορη, αλλά πολύπλοκη και πολύπλευρη.

• Η υιοθέτηση ισορροπημένων διαιτητικών συνηθειών μέσω τροποποίησης της στάσης του ατόμου απέναντι στην πρόσληψη τροφής
• Συστήνεται μείωση της ενεργειακής πρόσληψης κατά 500-1000 Kcal/ημέρα, οδηγώντας σε μείωση του βάρους κατά 0,5-1κιλό/εβδομάδα
• Εκπαίδευση στις νέες διαιτητικές συμπεριφορές
• Άσκηση: σταδιακή αύξηση στα 150 λεπτά/εβδομάδα μέτριας έντασης με στόχο τη μείωση του ενδοκοιλιακού λίπους, βελτίωση καρδιοαναπνευστικής ευρωστίας και ενίσχυση του αρνητικού ισοζύγιο ενέργειας
• Μείωση καθιστικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την πρόσληψη τροφής
• Διαιτητική παρέμβαση να έχει διάρκεια μεγαλύτερη από 6 μήνες και η επαφή σας με τον διαιτολόγο σας να είναι σε εβδομαδιαία βάση έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η κινητοποίησή σας, να ελέγχετε την πρόοδό σας και να συνεχίζετε βήμα προς βήμα την αλλαγή σας
• Μακροπρόθεσμη διατήρηση της απώλειας βάρους. Το μεγάλο σας στοίχημα με τον διαιτολόγο σας!

Εάν θέλεις να δεις πως ήταν η τροφή σου χθες, κοίτα το σώμα σου σήμερα. Εάν θέλεις να δεις πως θα είναι το σώμα σου αύριο, κοίτα την τροφή σου σήμερα. Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, το ανθρώπινο σώμα είναι το καλύτερο έργο τέχνης. Ας το διαφυλάξουμε!