Μεταβολικό σύνδρομο: Τι είναι; Τα 5 κριτήρια και τι διατροφή να ακολουθήσω;

Η υιοθέτηση ανθυγιεινών διατροφικών προτύπων συνδυαστικά με την σωματική αδράνεια έχει οδηγήσει σε αξιοσημείωτη αύξηση του επιπολασμού του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας παγκοσμίως!

Οι μη μεταδοτικές χρόνιες ασθένειες (NCD) που σχετίζονται με ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα και αύξηση του σωματικού βάρους αποτελούν την κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις υπανάπτυκτες χώρες. Να υπενθυμίσουμε ότι στις μη μεταδοτικές χρόνιες ασθένειες συγκαταλέγονται οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2, παθήσεις που υποβαθμίζουν αρκετά την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ορισμός Μεταβολικού Συνδρόμου (MetS)

Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη και την Αμερικανική Ένωση Καρδιολογίας, το Μεταβολικό Σύνδρομο (MetS) είναι μια κλινική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την συνύπαρξη μεταβολικών παραγόντων κινδύνου, η οποία ορίζεται από την ταυτόχρονη εμφάνιση τουλάχιστον τριών από τα ακόλουθα:

• κεντρική παχυσαρκία
• τριγλυκερίδια >150mg/dL
• γλυκόζη αίματος νηστείας >100mg/dL
• αυξημένη αρτηριακή πίεση

Συστολική πίεση > 130mmHg ή Διαστολική πίεση > 85mmHg

• χαμηλά επίπεδα της χοληστερόλης λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας (HDL χοληστερόλης)

Επιδημιολογικά στοιχεία για το μεταβολικό σύνδρομο

Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο επιπολασμός του MetS έχει αυξηθεί έως και 20-25% στον ενήλικο πληθυσμό και η συχνότητά του συνεχίζει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην Ισπανία ο επιπολασμός του MetS φτάνει επί του παρόντος επιδημικές αναλογίες, επηρεάζοντας περίπου το 22,7% του πληθυσμού, λαμβάνοντας υπόψη ότι η επίπτωσή του αυξάνεται με την ηλικία.

Επιπλέον, το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 και σοβαρών καρδιαγγειακών επεισοδίων κατά δύο και πέντε φορές αντίστοιχα καθώς και άλλων χρόνιων νοσημάτων όπως ο καρκίνος, οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες, μη αλκοολική λιπώδης νόσος ήπατος, διαταραχές των λιπιδίων και τον κίνδυνο αναπαραγωγής.

Διαγνωστικά κριτήρια μεταβολικό σύνδρομο

Τα διαγνωστικά κριτήρια του Μεταβολικού Συνδρόμου διαμορφώθηκαν μετά από χρόνιες συζητήσεις διάφορων φορέων υγείας σχετικά με το αν θα πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στην ινσουλινοαντίσταση, στον δείκτη μάζας σώματος  ή στην περιφέρεια μέσης.

Από το 2009, κατέληξαν σε οριστική συμφωνία σχετικά με τα διαγνωστικά κριτήρια και έκτοτε δεν έχει υπάρξει κάποια αλλαγή. Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται τα διαγνωστικά κριτήρια όπως τελικά έχουν διαμορφωθεί από διάφορους οργανισμούς υγείας.

Αιτιολογία

Αν και έχει διεξαχθεί έρευνα τις τελευταίες δεκαετίες για το MetS,η ακριβής υποκείμενη αιτιολογία δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή. Έχουν προταθεί πολλοί συντελεστές και μηχανισμοί  όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η δυσλειτουργία του λιπώδους ιστού, η χρόνια φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες, η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού, το μικροβίωμα και γενετικοί παράγοντες.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, μεταξύ άλλων αιτιών, η καθιστική ζωή και η επιλογή θρεπτικά φτωχών και θερμιδικά πλούσιων τροφίμων συμβάλλουν στην εξήγηση γιατί το μεταβολικό σύνδρομο είναι τόσο διαδεδομένο σήμερα.

Οι θεραπευτικοί του στόχοι αποσκοπούν στην μείωση των κινδύνων καρδιαγγειακών και ΣΔτ2. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι η εφαρμογή ενός νέου τρόπου ζωής με αλλαγές στη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα καθώς και η απόκτηση πιο υγιεινών συνηθειών.

Η απώλεια βάρους και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βελτιώσουν μεμονωμένα παράγοντες κινδύνου του MetS. Παράλληλα, κρίνεται απαραίτητη η εφαρμογή παρεμβάσεων συμπεριφοράς, οι οποίες διευκολύνουν τα άτομα να ενσωματώσουν και να διατηρήσουν αυτές τις αλλαγές στην καθημερινότητά τους.

Lifestyle

Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες των ασθενών με ΣΕΕ κρίνονται απαραίτητες. Τα αποτελέσματα μελετών δείχνουν ότι διατροφικές παρεμβάσεις που δίνουν έμφαση ή αποκλείουν ένα θρεπτικό συστατικό έχουν περιορισμένη επιτυχία με την πλειοψηφία των μελετών να καταλήγει ότι οι διατροφικές συμβουλές πρέπει να δίνουν έμφαση σε ένα συνολικό διατροφικό πρότυπο ως μέρος της θεραπείας του MetS. Πρόσφατα στοιχεία υποστηρίζουν την εφαρμογή υγιεινών διατροφικών παρεμβάσεων με βάση τα τρόφιμα αντί για δίαιτες περιορισμού θερμίδων ή μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών

Διατροφικά πρότυπα που έχουν μελετηθεί

Μεσογειακή Διατροφή (MedDiet)

Η Μεσογειακή Διατροφή θα πρέπει να θεωρείται ως μία από τις πρώτες στρατηγικές θεραπείας για την πρόληψη και τη διαχείριση του MetS.  Η τήρηση της μεσογειακής διατροφής έχει συσχετιστεί αντιστρόφως με τη συχνότητα εμφάνισης CVD και θνησιμότητας καθώς και με καρκίνο και εκφυλιστικές ασθένειες.

Σε μια προοπτική μελέτη κοόρτης με 25.994 υγιείς γυναίκες παρατηρήθηκε μια αντίστροφη σχέση μεταξύ του υψηλότερου βαθμού προσκόλλησης MedDiet και της συχνότητας εμφάνισης CVD. Γενικά, οι παρεμβάσεις της μεσογειακής διατροφής έχουν δείξει βελτιώσεις στη σύνθεση του σώματος μειώνοντας το ολικό και τμηματικό λίπος, το οποίο μπορεί να έχει επίδραση στο μεταβολικό προφίλ.

DASH diet

Η δίαιτα DASH είναι πλούσια σε λαχανικά και φρούτα τα οποία μεταφράζονται σε υψηλή πρόσληψη καλίου, μαγνησίου και ινών και αυτά τα θρεπτικά συστατικά έχουν αποδειχθεί ότι έχουν ρόλο στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, στον μεταβολισμό της γλυκόζης και στην απόκριση ινσουλίνης.

Επιπλέον, τα λαχανικά και τα φρούτα είναι η κύρια πηγή αντιοξειδωτικών και πολυφαινολών, που έχουν συνδεθεί με καλύτερα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα. Επιπλέον, περιορίζεται σε νάτριο και λίπος, κυρίως κορεσμένα λιπαρά οξέα τα οποία σχετίζονται στενά με καρδιαγγειακή νόσο. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν συσχέτιση μεταξύ της υψηλότερης προσήλωσης στη δίαιτα DASH και ενός καλύτερου καρδιομεταβολικού προφίλ και του χαμηλότερου κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου.

Μια μελέτη σε 1493 ενήλικες έδειξε ότι η υψηλότερη προσήλωση στη δίαιτα DASH συσχετίστηκε με 48% λιγότερο κίνδυνο εμφάνισης MetS, ενώ ο ΔΜΣ, η περιφέρεια μέσης και οι προφλεγμονώδεις δείκτες  ήταν σημαντικά χαμηλότερα σε σύγκριση με άτομα με χαμηλότερη προσκόλληση.

Φυτικές δίαιτες (plant-based diets)

Πρόσφατα στοιχεία έδειξαν την προστατευτική επίδραση των φυτικών δίαιτων έναντι των MetS, CVD και των μεμονωμένων παραγόντων κινδύνου. Ωστόσο, οι υγιείς επιλογές φυτικών τροφών είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση αυτών των ευεργετικών αποτελεσμάτων. Έτσι, οι διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές πρέπει να θεωρούν τα υγιή φυτικά διατροφικά πρότυπα ως πιθανή διατροφική στρατηγική για την πρόληψη και τη θεραπεία του MetS.

Δίαιτα Xαμηλών Υδατανθράκων (Low-CH Diets)-Κετογονική

Μεταξύ των δίαιτων με χαμηλή περιεκτικότητα σε CH, έχει υποστηριχθεί ότι οι πολύ χαμηλές CH κετογονικές δίαιτες  έχουν θεραπευτικό ρόλο σε πολλά μη μεταδιδόμενα χρόνια νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας, CVD και MetS. Ωστόσο, ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να εξετάσει τις δυσκολίες στην τήρηση και υιοθέτηση μιας κετογονικής δίαιτας και την απουσία υγιεινών τροφών όπως λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής αλέσεως, η πρόσληψη των οποίων σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων ασθενειών όπως CVD, ΣΔτ2 και ορισμένους τύπους καρκίνου.

Πρωτεινική Δίαιτα (High protein diet)

Μεταξύ των τροφίμων που αποτελούν πηγές πρωτείνης, το κρέας και τα προϊόντα που προέρχονται από κρέας έχουν συσχετιστεί με υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΣΔτ2, CVD και MetS. Οι διατροφικές οδηγίες προτείνουν την επιλογή  των φυτικών πρωτεϊνικών πηγών όπως η σόγια, τα όσπρια, τα φασόλια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι αντί του κρέατος και του μεταποιημένου κρέατος. Οι φυτικές πρωτεϊνικές πηγές είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, φαινολικές ενώσεις και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ενώ η χοληστερόλη, trans ή κορεσμένα λιπαρά οξέα βρίσκονται σε χαμηλότερες αναλογίες.

Απώλεια Βάρους

Η μείωση βάρους είναι ο κύριος στόχος των περισσότερων μελετών παρέμβασης. Συνδέεται με σημαντικές βελτιώσεις σε όλες τις παραμέτρους του MetS καθώς ακόμη και η μέτρια απώλεια βάρους (της τάξης του 7%) έχει ως αποτέλεσμα σημαντικές μειώσεις της αρτηριακής πίεσης και των συγκεντρώσεων γλυκόζης, τριγλυκεριδίων και ολικής χοληστερόλης. Επιπρόσθετα, η μείωση του βάρους βελτιώνει τις αδιποκίνες και τους δείκτες φλεγμονής.

Καταλήγοντας

Η ισχυρή σχέση ασθενούς-θεράποντα ιατρού και διαιτολόγου φαίνεται να είναι το κλειδί της αποτελεσματικής διαχείρισης του Μεταβολικού Συνδρόμου. Οι προστατευτικές επιδράσεις των υγιών διατροφικών προτύπων στο MetS φαίνεται να οφείλονται στο άθροισμα των μικρών διατροφικών αλλαγών παρά στον περιορισμό οποιασδήποτε μεμονωμένης θρεπτικής ουσίας.

Συγκρίνοντας δίαιτες χαμηλών λιπαρών και πολύ περιορισμένες δίαιτες, τα επιστημονικά στοιχεία υποστηρίζουν τη χρήση της παρέμβασης της Μεσογειακής Διατροφής ως το νέο πρότυπο για την πρόληψη και τη θεραπεία του MetS, ωστόσο τόσο η DASH Diet όσο και οι φυτικές δίαιτες (plant-based diets) μπορούν να αποτελούν μία αποτελεσματική εναλλακτική λύση για την αντιμετώπιση του MetS.

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα σχετικά με το μεταβολικό σύνδρομο, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας.